Verschillende onderdelen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie bestaan al veel langer dan de linie. De vestingsteden Weesp en Muiden stammen bijvoorbeeld uit de middeleeuwen en behoorden later tot zowel de Oude als de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Hetzelfde geldt voor de prachtig intact gebleven 16e/17e-eeuwse vesting Naarden. Bijzonder aan Naarden is het dubbele stelsel van met baksteen beklede wallen, deels dubbele gracht, zes imposante bastions en grote ravelijnen in de gracht.
De stad werd verschillende keren veroverd en elke keer werd de vesting voorzien van nog meer versterkingen. In het Nederlands Vestingmuseum aan de Westwalstraat kun je hier alles over te weten komen. Het bezoekerscentrum Gele Loods heeft de tentoonstelling Naarden en de Waterlinies.